Пан Лес - Сыс Анатоль - Страница 2

2

*** Бацька так і не сьсівеў…

Бацька так і не сьсівеў, хоць гадоў было парадкам, у смузе, як у сяйве, на клады пралегла кладка. Кладка, хісткая яна, толькі целу ўжо ня мулка, калдыбалася труна на плячох сыноў і ўнукаў. Быццам пчолаў яго мёд, быццам жвір яго магілы — рушыў русы радавод — за труной ішоў пахіла. Бацька так і не сьсівеў, бацька так і не нажыўся, у смузе, як у сяйве, сын яму ўлюбёны сьніўся.

*** Пад бярозаю косьці…

Пад бярозаю косці,         а ў кроне гняздо птушка мосціць, тут вячыста — надзіва — здаецца:                                 я сам тут ляжу — на вясковым пагосце                 збаўляюцца людзі ад злосці, ён, як гай запаветны, здзіўляе спакоем душу.

*** Мой радавод вёў летапіс свой плугам…

Мой радавод вёў летапіс свой плугам. I, як радком чырвоным, баразной мядзяны конь ішоў адвечным кругам пад Князем-Сонцам, Поўняю-Княжной. На мокрай грыве крумкачы драмалі ды прагнулі гарачае крыві, і ваўкалакі зь лесу цікавалі, каб баразну мядзяны конь скрывіў. Былі сухмені, і былі залевы, і стрэхі хат, як прывіды, плылі, тагды алені, журавы і дрэвы да астравоў мой радавод вялі. Патоп спадаў, і вецер, як пэргамэнт, сушыў палі і ажыўляў лугі, птушыны шлях — начных нябёс атрамант — шукаў барознаў новыя кругі.

Нізка абаранкаў

Быль, якая здарылася са мной

Павесіў на шыю нізку абаранкаў, бацьку купіў катанкі і пешкам цераз усю Беларусь іду да Айчыны. Пад Ваўкавыскам у пагудастай баравіне сустрэў бабульку, зарослую вехатнікам і вужоўцам, зь цяжарнаю ваўчыцай пад лядачым крысом.

— Хто гэта выў? — пытаю палажніцу.

— Мы, — сказала ваўчыца і пяшчотна зьлізала самасейку-сьлязу з бабульчынай шчакі.

— Пэўна, галодныя. Калі апошні раз сілкаваліся?

— На пахаваньні Вячкавым, — адказала ізноў ваўчыца.

Шкада дрымучую бабульку, шкада цяжарную ваўчыцу, анёж шкада і нізкі абаранкаў, што нясу матулі. Але зьняў яе з шыі і паклаў каля жывога чэрава.

— Як назавеш дзіцёнка?

— Імя яму дасьць народ наш.

— А дзе ён, народ ваш воўчы?

— Паснуў па бярлогах ды логвах.

— Ну, бывайце! I мне вельмі трэба пасьпець да сваёй Айчыны.

Ці доўга ішоў, ці мала, але на паўдарозе сустрэў босую падчарку, яна, прытуліўшыся да заблуднай цялушкі, грэла маленькае цельца. Прыйшлося і яе абуць у катанкі, што купіў бацьку.

А вось і Айчына, а каля яе рыпучых весьніцаў стуленыя бацька з маці, як тыя два птахі пад кастрычніцкімі зябамі.

— Матуля, нёс я табе на шыі нізку абаранкаў — не данёс. Бацька, нёс я табе цераз плячо катанкі — не данёс. Колькі было веставых крыжоў на шляху, столькі сустрэў пакутнікаў. А вы ж самыя ўсё жыцьцё мяне вучылі: не абміні гаротніка.

Блудны сын

1

Маці крыжыкам вышывае, не адвесьці ад рук вачэй, нітка — кроў на радно жывая з пальца ўколатага цячэ. У зашыйку заціхлі мышы, а на сьпіцах стары павук павуцінкаю ружу вышыў, падсачыўшы узор у рук. На каленях ручнік чырвоны, быццам самы каханы сын, пахнуць жаўранкамі і лёнам яго белыя валасы. Маці крыжыкам вышывае, павуцінку павук пляце, маці песьню мышам сьпявае пра дарослых сваіх людзей.

2

Вышый мяне на падушцы сваёй, памякчэюць грачыныя пер’і, я прыснюся табе — еду зноўку дамоў, да зямлі адтуліўшы бязьвер’е. Блудны сын, блудны сын — разам з сэрцам маім лямантуюць на рэйках колы. Блудны сын, блудны сын, блудны сын — словы, быццам кусьлівыя пчолы. Мама, мама, што мне парабіці з сабой, калі позна дадому прыеду, калі ў хату зайду — анямелы сабор — безь вясьнянак, бязь лясканьня бёрдаў? Ты сьпявай, ты сьпявай, ты сьвяці, ты сьвяці, расьсьцялі ручнікі, як сьцяжыны, можа, здарыцца так, я заблудну ў жыцьці, тагды выйду па іх да Айчыны.

Брукаванка

Мне было ўсё адно, куды ехаць, абы пазбавіцца ад гэтага горада. I раптам скончыўся асфальт і пачалася брукаванка. I я ўспомніў, які быў шчасьлівы, калі ў дзяцінстве браў мяне з сабою бацька і мы прасёлкавай дарогай выязджалі на брукаваны шлях і скіроўвалі мядзянага каня ў горад…

…I раптам скончыўся асфальт і пачалася брукаванка. Сівая і стомленая, як калісьці бацькаў Орлік у канцы дарогі. I я ўспомніў, што ў мяне яшчэ ёсьць родная хата, а ў ёй адна, як зязюля, маці. I я ўспомніў, што калі з прасёлкавай дарогі павярнуць на брукаваны шлях — стаяць могілкі, а пасярод іх, як сьвечка, белаю бярозай сьвеціцца бацькава магіла.

Браты

Расьце раса! Так расьце добры сон, так расьце радасьць дзіцяці, так расьце таемнасьць поўні. Расьце раса! Так расьце мая душа. Адвяду вочы: добры сон забываецца, дзіця пахмурнее, а поўня прасьвечваецца, як парожняя шклянка. Расьце раса… — па інэрцыі вышэптваюць мае вочы, асьлепленыя ранішнім сонцам. Адтуляюся. I сустракаю радасны братаў позірк: расьце сонца! Брат, уражаны сонцам, з вакна, як шалёны, выскаквае ў канюшыну. …І гіне раса…