Пан Лес - Сыс Анатоль - Страница 9

9

Памяць пра яцьвягаў

…ані табе мовы,

ані табе сьцяга…

памяць пра яцьвягаў —

помста за яцьвягаў…

Выстудзілі хату… Памяць адубела… бы яцьвяг кудлаты — шэрая кудзеля. Кашляе крывёю выстылая хата… страшна… за сьпіною здань — яцьвяг кудлаты. Азірнуся тройчы: вочы… літасьць просяць. Белы ветах ноччу зоркі ў небе косіць. I галосяць зьнічкі над пустою хатай… Ветах — сэрп крывіцкі… …кроў… яцьвяг кудлаты. Азірнуся: вочы! Гэта ж вочы брата! …Мала зорак ноччу над маёю хатай. . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . . I галосяць зьнічкі, па жывых галосяць, гэта люд крывіцкі чорны ветах косіць.

Маналёг Сяргея Палуяна

Няма вады. Сыду са смагай. Прымі мяне, вільготны жвір. Прысьню: са мною кастарагу варушаць цёмныя глыжы. Ні ашчаперыцца, ні ўстаць мне, ні клікнуць сонечны прамень, я — белы ў чорным немы Страцім, цяжкі, як яравы камень. А нада мной сыпун шапоча: ты ж піць хацеў, дык пі мяне… I мурашамі лезе ў вочы, шыпіць, як гадзіна ў гайне. Даволі, злодзей, я ўжо сыты, ну як паклікаць мне сьвятло, ты ж голас, як агонь, засыпаў, ты ж позірк мой зачмурыў тхлом. А там, за сьненьнем, вырай сонцаў губляе пёрачкі ў Дняпро, і вочы маміны бясконца выглядваюць мяне ў вакно. Я наталюся, акрыяю, адрыну чорныя глыжы і сам расою запалаю на руні роднае мяжы.

Званы

Ахвярую Алегу Мінкіну

I

Жыў калісьці на Палесьсі майстра адмысловы, ён ствараў званы, як песьні, ён вучыў іх словам. I яго званы, бы людзі крывіцкага роду, не хавалі медны грудзі за сваім народам. Біў пярун па тых званіцах, што натоўп склікалі, ды ад лёсу адхрысьціцца людзі не жадалі. А званы нясьлі па вёсках ад Дняпра да Буга словы волі, голас боскі: Дзіда! Меч! Кальчуга!

II

Куды вядзе мяне дарога? Каго спытаць пра гэты шлях? Хіба што званара старога, ён будзіць нашых продкаў прах, ён атрасае гучным звонам расу ў краіне верасоў, і перад гэтым цуда-громам капелюхі ляцяць з галоў, капелюхі ляцяць далоў, калі званар, як птах магутны, нібыта крыльлем, да званоў рукамі і душой прыкуты. Куды вядзе мяне дарога, я ведаю, каго спытаць, ісьці нямала і нямнога, ісьці — пакуль званы зьвіняць. Так, будзе цяжка, пеклам здасца бальшак да ісьцінаў зямных, здалець яго — такая ж праца, як з чорнай медзі ліць званы.

Маналёг Рамуальда Жакоўскага

Рамуальд Жакоўскі — малады беларускі артыст. Пачаў працаваць у трупе Першага беларускага таварыства драмы і камедыі, якое было створана Ф.Ждановічам пры ўдзеле І.Буйніцкага і У.Фальскага ў 1917 годзе. Выконваў ролю старца ў «Раскіданым гняздзе», стварыў глыбока псіхалагічны вобраз. Пекна дэкламаваў. Пісаў зграбныя, настраёвыя вершы. Дваццацідвухгадовым юнаком 1 студзеня 1919 года скончыў жыццё самагубствам, паўтарыўшы лёс Сяргея Палуяна.

Беспрытульная птушка прыстанку ў аблоках шукае, на убогай зямлі ёй нябесных вятроў не стае, сьпее ў небе маланка, і скроні мае адчуваюць, як сьмяротным агнём наліваюцца вены яе. I аднойчы сябрам я скажу, што ідзе навальніца, абдыму іх, адзіных, і скронь прытулю да грудзей, і так блізка ля скроні іх сэрца жыцьцём будуць біцца… Толькі я з навальніцай пайду ў іншы сьвет ад людзей. Гэта лёс. Вы ня верце, што гэта стыхія, пэўна ж, трэба камусьці вось так расказаць пра жывых, каб пачулі глухія, відушчымі сталі сьляпыя дый убачылі — зоркі ўзыходзяць таксама й для іх. Вось і ўсё — маланка ля скроні шугае. Перадайце наступніку: хай у народзе сваім праз стагодзьдзе зімы, на Сьвята, мой твар адшукае, і мы — вочы у вочы, шчасьлівыя — стрэнемся зь ім!

Маналёг Уладзімера Жылкі

Дваццаць рэчак — дваццаць стагодзьдзяў — шукаюць свайго акіяна, зьбіраюць у рэчвы вякоў разводзьдзі ад самых часоў Траяна. Замест маякоў — берагі ў бажніцах ды ў зыркіх вагнёх Купальля, і поўня княжною ў ваду глядзіцца у зорных сваіх каралях. Ці вечныя зоры? Ці вечныя рэчкі? Ці вечныя мае словы? Сьціхотна у сьвеце. Бажніцы, як сьвечкі у Бога… у Бога ў галовах.